از آن روزها خيلي نمي‌گذرد، زماني که سل و طاعون و وبا بزرگترين کابوس‌هاي بشر بودند، وقتي که مرضي مثل طاعون در مدتي کوتاه نيمي از افراد يک آبادي را راهي گورستان مي‌کرد و «سال سياه طاعون» به يک مبدا تاريخي براي بازماندگان تبديل مي‌شد.

حالا به مدد پيشرفت علم پزشکي و دسترسي به انواع دارو و واکسن‌ها، اين بيماري‌ها هم مهار شده‌اند، اما کابوس بشر همچنان ادامه دارد؛ اين بار ايدز هست، هپاتيت هست و سرطان. حالا سرطان مي‌کشد آن هم سالي 5/7 ميليون نفر را.

سرطان يكي از بزرگترين چالش‌هاي بهداشتي دوران معاصر است و بر اساس گزارش‌هاي موجود عامل دوازده درصد از مرگ و ميرهاي موجود در جهان را تشکيل مي‌دهد که بيش از ‌٧٠ درصد مرگ و مير ناشي از سرطان در كشورهاي داراي درآمد محدود و متوسط به وقوع مي‌پيوندد.

در اين ميان کشور ما در شمار آن دسته از کشورهايي است که کشندگي سرطان نسبت به کشورهاي توسعه يافته نمود بيشتري دارد.

دكتر سيد محسن موسوي، رئيس اداره سرطان وزارت بهداشت با اعلام اين كه بر اساس برآورد كشوري، سالانه 70 هزار سرطان با 30 هزار مرگ ناشي از آن در كشور به وقوع مي‌پيوندد، مي‌گويد: بيش از 20 هزار از موارد سرطان كشور با اقدامات مداخله‌اي قابل پيشگيري است.

وي مراجعه دير هنگام بيماران را علت اصلي كاهش بقا و كشندگي بيشتر سرطان در ايران نسبت به كشورهاي توسعه‌يافته برمي‌شمارد و اظهار مي‌دارد: هم اكنون بيش از 60 درصد بيماران سرطاني كشور در مرحله 2و 3 بيماري به پزشک مراجعه مي‌كنند، حال آن كه 80 درصد مراجعات در كشورهاي توسعه‌يافته در مرحله اول بيماري است. 

در همين زمينه، دکتر رضوي فوق تخصص آنکولوژي به همشهري مي‌گويد: يکي از بزرگترين مشکلات ما در درمان بيماران سرطاني، ناهمگوني فرهنگي جامعه است. در کشورهاي اروپايي همه مي‌دانند که در هنگام بروز بيماري‌هايي از اين دست بايد از طريق پزشک خانواده به متخصص معرفي شوند و بهترين درمان را بگيرند، اما اينجا از بحث امکانات درماني و توانايي مالي افراد هم که بگذريم، نگاه افراد به درمان و روش درمان به عنوان مثال در شمال تهران با جنوب اين شهر و شهرهاي ديگر و روستاها کاملاً متفاوت است.

دکتر رضوي ادامه مي‌دهد: ما هم به توسل به ائمه  اعتقاد داريم، اما مشکل آنجاست که بعضي از بيماران سرطاني با قصد و نيت شفا گرفتن از طريق توسل، درمان را رها مي‌کنند و برخي ديگر هم به دليل برخي باورهاي غلط از ادامه درمان سر باز مي‌زنند.

وي در توضيح اين مطلب مي‌گويد: من با بيماران زيادي مواجه شده‌ام که از شيمي درماني مي‌ترسند چون موي مريض مي‌ريزد و تنها با همين استدلال آن قدر در مقابل درمان مقاومت کرده‌اند که يا کار از کار گذشته و يا بيماري به مراحل پيشرفته خود رسيده است.

ضعف در سيستم درماني کشور ‌افزون بر مراجعه دير هنگام بيماران، تأخيراتي كه به هنگام تشخيص و درمان در سيستم بهداشتي و در مراكز درماني بخش جراحي،‌ راديولوژي و شيمي درماني به وقوع مي‌پيوندد باعث شده تا بقاي سرطان در ايران پايين‌تر از كشورهاي توسعه‌يافته باشد.

دکتر موسوي ميزان بقاي 60 تا 70 درصد موارد سرطان پستان در ايران را 5 ساله عنوان مي‌کند و مي‌گويد: اين شاخص در كشورهاي توسعه‌يافته بالاي 90 تا 95 درصد است.
هرچند در اين ميان بسياري بر اين باورند که از نظر تشخيص و درمان سرطان پزشکان ايراني هيچ مشکلي ندارند و از همتايان خود در کشورهاي پيشرفته عقب‌تر نيستند، اما هيچ کس منکر ضعف در سيستم درماني کشور نيست.

دکتر مقيمي، مسئول كميته پزشكي انجمن حمايت از بيماران سرطاني استان زنجان در اين زمينه مي‌گويد: با توجه به اين كه 70-60 درصد اقدامات درماني بيماري سرطان در استان زنجان انجام مي‌شود، اما نبود واحد مشخص و شناخته شده‌ باعث سردرگمي بيماران شده و آنها را مجبور به دريافت خدمات درماني در خارج از استان مي‌كند و اين امر نيز هزينه بسياري را به اين افراد تحميل مي‌كند.

وي نبود راديوتراپي، وسايل تشخيص - درماني و نحوه تهيه دارو را از مهمترين مشكلات بيماران سرطاني استان مي‌داند و مي‌گويد: هنوز در استان در وضعيتي نيستيم كه فرد بتواند به راحتي داروي خود را تهيه كند و همچنان هزينه گزاف دارو و شكل و نحوه تهيه آن جزو مشكلات اين بيماران به شمار مي‌رود و اين مشکلي است که در بسياري از نقاط کشور وجود دارد و چه بسيارند بيماران سرطاني که در نوبت‌هاي طولاني درمان سيستم دولتي، زمان را از دست مي‌دهند.

مشکل گراني دارو و عدم پوشش بيمه‌اي مناسب مورد ديگري است که دکتر رضوي به آن اشاره مي‌کند: شرکت‌هاي اروپايي و آمريکايي داروساز سال‌ها بر روي ترکيب يک دارو کار و تحقيق مي‌کنند و به همين دليل اغلب داروها در سال‌هاي اولي که به بازار عرضه مي‌شوند قيمت گزافي دارند و داروهاي ضد سرطان هم از اين قاعده مستثني نيستند.

اين متخصص ادامه مي‌دهد: براي درمان سرطان ريه تا چند سال پيش يک بيمار بايد ماهانه حدود 5/1 ميليون تومان صرف دارو مي‌کرد که بخشي از آن را بيمه تأمين مي‌کرد اما در دو سه سال اخير اين رقم در 6 ماه بالغ بر 30 تا 40 ميليون تومان مي‌شود که تأمين آن از عهده بيمه‌ها هم خارج است.

به گفته دکتر رضوي 80 تا 90 درصد بيماران مبتلا به سرطان ريه و روده که از سرطان‌هاي شايع در ايران است، توان خريد داروهاي جديد را ندارند و به روش‌هاي سنتي شيمي درماني معالجه مي‌شوند و اين دليل ديگري است که بيماران سرطاني ما نسبت به بيماران اروپايي و آمريکايي آسيب پذيرترند.

ناگهان چه زود دير مي‌شود

خيلي دير شده، مرض ريشه دوانده و تيشه به ريشه مريض زده. اين عبارت آشنايي است براي بسياري از کساني که يک بيمار سرطاني داشته‌اند. سرطان هنوز کلمه وحشتناکي است اما با اين همه، متخصصان بر اين باورند که در بسياري موارد، در صورت تشخيص زود هنگام اين بيماري، سرطان قابل درمان است.

رئيس اداره سرطان وزارت بهداشت از اجراي برنامه ملي كنترل پيشگيري سرطان از ابتداي سال 85 خبر مي‌دهد و از غربالگري به عنوان يکي از برنامه‌هاي اين اداره در اجراي اين طرح نام مي‌برد: به زودي طرح و برنامه غربالگري سرطان در دو استان كشور اجرايي مي‌شود كه پس از موفقيت‌ اين طرح به ساير استان‌ها نيز تعميم داده مي‌شود.

وي طرح‌غربالگري ‌سرطان را در سه ‌زمينه سرطان ‌دهانه ‌رحم، پروستات ‌و سينه قابل ‌اجرا برشمرده و تصريح مي‌كند: مطالعات‌ دانشگاهي و منطقه‌اي نشان داده كه پيشگيري و تشخيص زودهنگام اين سه سرطان در كشور به كنترل آن كمك مي‌كند. اين در حاليست كه در ساير سرطان‌ها بايد راهكارهاي ديگري اتخاذ شود.

دکتر رضوي نيز در زمينه لزوم انجام تست‌هاي غربالگري به همشهري مي‌گويد: پيش از اين بر روي انجام تست‌هاي غربالگري بسياري از سرطان‌ها مانند ريه در افراد سيگاري، تخمدان، سينه و ... تاکيد مي‌شد اما حالا ثابت شده که در بعضي موارد مانند ريه تشخيص زودهنگام در عمر نهايي بيمار تأثير چنداني ندارد، اما قضيه در مورد سرطان رحم فرق مي کند و به همين علت به تمام خانم‌ها توصيه مي شود پس از ازدواج تست سالانه پاپ اسمير را که در تمام مراکز بهداشتي به صورت رايگان هم انجام مي‌شود، انجام دهند، چون تشخيص زود هنگام سرطان گردنه رحم که دومين نوع سرطان پس از سرطان سينه است كه در ميان زنان جهان شايع است، در درمان آن نقش بسزايي دارد.

در باره مهم‌ترين سرطان بيشتر بدانيد

سرطان پستان مهم‌ترين سرطان در زنان است و بر اساس جديدترين آمارها از هر 7 مورد يك نفر در طول عمر به اين بيماري مبتلا مي‌شود كه در صورت تشخيص به موقع اكثر آنان درمان خواهند شد.

غربالگري در مورد سرطان سينه به معناي يافتن تومور در افراد به ظاهر سالم است که با معاينات دوره‌اي و ماموگرافي انجام مي‌شود. دقت ماموگرافي در تشخيص زودرس سرطان پستان بيشتر از معاينه باليني است و باعث مي‌شود که مرگ و مير افراد در زمينه سرطان پستان 30 درصد کاهش يابد.

متخصصان، شروع ماموگرافي را از سن 40 تا 50 سالگي توصيه مي‌کنند كه بايد سالانه انجام شود. براي افرادي که سابقه ارثي سرطان پستان دارند، شروع ماموگرافي از سن 25 سالگي است.

و اما انجام تست‌هاي غربالگري سالانه موردي است که با توجه به شيوع سرطان روده بزرگ، به افراد پرخطر، يعني آنهايي که سابقه ابتلا به سرطان در خانواده دارند و يا سنشان بيشتر از 50 سال است، توصيه مي‌شود.

دكتر آخوندي فوق تخصص بيماري‌هاي دستگاه گوارش، سرطان روده بزرگ را سومين سرطان شايع و سومين علت مرگ در اثر سرطان‌ها ذكر مي‌کند: از آنجايي كه بيماري سرطان روده بزرگ بيماري شايع و كشنده‌اي است، توصيه مي‌شود افراد از طريق روش غربالگري آزمايش خون منفي در مدفوع، از اين بيماري پيشگيري كنند.

روش كولونوسكوپي يا ديدن روده بزرگ با آندوسكوپ و روش انما يا عكسبرداري روده بزرگ با ماده حاجب از ديگر شيوه‌هاي پيشنهادي است.