دكتر محمد اسماعيل اكبري*: در يك كلام سرطان قابل پيشگيري است. بسياري از سرطان‌ها را مي‌توان با اقدامات پيشگيرانه حذف كرد و احتمال بروز بعضي ديگر را كاهش داد.
در تحقيقات مفصلي كه صورت گرفته است نشان داده شده كه 75درصد سرطان‌ها قابل پيشگيري هستند. كشورهاي صنعتي با بهره‌گيري از اين تحقيقات اقدامات بسيار مفصلي انجام داده‌اند و بسياري از سرطان‌ها را محدود و يا كنترل كرده‌اند.
به عنوان مثال سرطان‌هاي معده كه در شرق دنيا از كشنده‌ترين سرطان‌ها به حساب مي‌آيند، در غرب كنترل معني‌داري شده‌اند و از رديف‌هاي اول كشندگي جدا شده‌اند. اين سرطان كه روزي شايع‌ترين سرطان در شرق دور بود، امروز به خوبي كنترل شده است.
سرطان‌هاي پوست:
اگر چه قبلاً مفصل‌تر صحبت كرده‌ام ولي به‌طور كلي دو عامل براي پيشگيري از بروز و يا كم كردن خطرات ناشي از آن ضروري است. عامل اول احتراز از اشعه ماوراي بنفش نور خورشيد است.
اين اشعه مي‌تواند با تحريك مستمر پوست سبب بروز سرطان‌هاي نوع پوششي پوست شود، به همين جهت توصيه مي‌شود افرادي كه شغل آنها حضور در مقابل آفتاب را الزامي مي‌كند مثل كشاورزان، كارگران و... با لباس پوشيده و بهره گرفتن از كلاه‌هاي آفتابي اين وظيفه را انجام دهند.
توجه به خال‌هاي پوستي و شناخت تغييرات آنها و يا نوپديدي آنها مي‌تواند از بروز سرطان ديگر پوست كه ملانوما گفته مي‌شود پيشگيري كرده و يا با تشخيص زودرس عوارض آن را كاهش دهد.
سرطان‌هاي حفره دهان:
زمان طولاني لازم است تا ضايعات مخاطي دهان و زبان به سرطان تبديل شود. دو عامل بزرگ در پيشگيري از سرطان‌هاي حفره دهان تأثير دارند، اول رعايت بهداشت دهان و دندان، اگر حفره دهان پاكيزه نگهداشته شود و دندان‌ها سالم باشند و به موقع مراقبت‌هاي بهداشتي براي دهان انجام شود، احتمال بروز ضايعات پيش سرطاني و نهايتاً سرطان در حفره دهان كاهش مي‌يابد.
عامل دوم مواد مصرفي، به ويژه دخانيات است. مواد دخاني از عوامل اصلي بروز سرطان‌هاي پوشش دهان و زبان مي‌باشند. ترك زودتر سيگار و پيپ مي‌تواند اين خطر را به‌طور محسوس كاهش دهد.
به‌طوركلي مواد غذايي تند و محرك به‌خصوص اگر از كيفيت طبيعي سالمي برخوردار نباشند و يا ساير مواد دخاني و محرك هم مي‌توانند در حفره دهان و يا حنجره ايجاد سرطان كنند.لازم به ذكر است كه دخانيات عامل مستقيم يا غيرمستقيم يك سوم سرطان‌هاي بدن است و تنها ترك مواد دخاني مي‌تواند سرطان‌هاي دنيا را به يك سوم كاهش دهد.
سرطان مري و معده:
براي سرطان‌هاي مري و معده علاوه بر بهداشت دهان و دندان، مواد غذايي مصرفي اهميت بيشتري دارند. مصرف مواد دخاني در اين هم مؤثر است، به‌خصوص مواد اعتيادآور خوراكي و يا جويدني كه در بخش‌هايي از دنيا و كشور ما معمول است.
مصرف مواد گوشتي نمك‌سود و استفاده از نمك زياد و مصرف مواد چربي به‌خصوص چربي‌هاي اشباع شده و با ترانس بالا از عوامل ايجاد سرطان‌هاي مري و معده است كه مصرف مواد سبزي و ميوه‌جات نيز احتمال بروز اين سرطاني‌ها را زيادتر مي‌كند.
سرطان لوزالمعده:
مصرف الكل در ايجاد اين سرطان نقش مهمي بازي مي‌كند، اما هنوز ساير عوامل مؤثر به‌خوبي شناخته نشده است.
سرطان روده بزرگ:
اين نوع سرطان را از سوغاتي‌هاي صنعتي شدن مي‌شناسيم. كم مصرف كردن مواد سبزي و ميوه و بهم زدن عادات تخليه گوارش و دستگاه از موادغذايي كه زود آماده مي‌شوند، از عوامل مهم ايجاد اين نوع سرطان مي‌باشند كه امكان پيشگيري از آن كاملاً در اختيار مردم است.
سرطان مثانه و پروستات:
استفاده از دخانيات و در معرض مواد شيميايي قرار گرفتن از عوامل مؤثر سرطان مثانه به حساب مي‌آيد. به همين جهت توصيه مي‌شود رنگرزها و نقاشان كه از مواد رنگي استفاده مي‌كنند، رعايت بيشتري معمول دارند تا از راه پوست و يا تنفس اين مواد رنگي وارد بدن آنها نشوند.
سرطان تيروئيد:
استفاده نابه‌جا از اشعه x و عدم محافظت تيروئيد در مقابل اشعه مي‌تواند خطر سرطان تيروئيد را بالا ببرد. به عنوان مثال در قديم كه براي كچلي از تابش اشعه x استفاده مي‌كردند و يا كساني كه به هر دليل در معرض اشعه گاما (راديوتراپي) قرار مي‌گيرند، يا حتي كساني كه حداقل 2بار از راديوگرافي‌هاي بزرگ دندان براي رديف كردن دندان‌هاي خود استفاده مي‌كردند، خطر بروز سرطان تيروئيد را افزايش داده‌اند.
سرطان پستان:
شايع‌ترين سرطان در نيمي از مردم جامعه يعني بانوان محترم با رعايت نكات بهداشتي تا حد زيادي قابل كاهش است و يا مي‌تواند آن را در مراحل اوليه شناسايي كرد و از عوارض بعدي كاست.رعايت وزن نسبت به قد و پيشگيري از اضافه وزن، عدم مصرف مواد چربي زياد و عدم مصرف الكل و دخانيات از الزامات است.
داروهاي اورمني (اورون‌هاي زنان) به‌ويژه اگر بدون دليل مصرف شوند، از علل مهم به‌شمار مي‌روند. متأسفانه امروزه مصرف اين داروها چه به صورت عمومي (تزريقي يا خوراكي) و يا موضعي (پماد) براي پوست و به عنوان زيبايي و جوان كردن، معمول شده كه كاملاً غير علمي است و خطر بروز سرطان پستان را افزايش مي‌دهد.كساني كه به دلايل علمي و زير نظر پزشكان متخصص مجبور به مصرف مواد اورمني هستند بايد از نظر بروز سرطان پستان در معرض كنترل دقيق‌تري قرار گيرند.
* استاد دانشگاه و رئيس مركز تحقيقات سرطان
